Szukaj

Rozwój ogrodów w latach 1981-1990 - 12.04.2012

        Ideały solidarności i odradzającej się demokracji zintegrowały środowisko działkowców w dążeniu do uzyskania pełnej samodzielności. Ich walka została nagrodzona uchwaleniem przez Sejm w dniu 6 maja 1981 r. ustawy o pracowniczych ogrodach działkowych. Tą samą ustawą powołano do życia samorządną i samodzielną organizację wszystkich działkowców, Polski Związek Działkowców.

         Ustawa ustanowiła podstawowe zasady działania na rzecz wszechstronnego rozwoju pracowniczych ogrodów działkowych, a w szczególności ich zakładania i prowadzenia oraz dbania o prawidłowe ich zagospodarowanie. Polski Związek Działkowców oparł swoją działalność na pracy społecznej i kolektywnej, korzystając z pomocy licznego aktywu zgrupowanego w zarządach ogrodów, wojewódzkich zarządach i Krajowej Radzie PZD. Polski Związek Działkowców stał się inicjatorem i inspiratorem  rozwoju ogrodnictwa działkowego, dzięki któremu rozpoczął się dynamiczny, niespotykany nigdzie na świecie, ani nigdy w Polsce, wcześniej i później,  rozwój pracowniczych ogrodów działkowych.

         Wkrótce po uchwaleniu ustawy o POD, tj. 27-28 czerwca 1981 r. IX Krajowy Zjazd Delegatów Pracowniczych Ogrodów Działkowych docenił  działania organów państwa, dzięki którym unormowano stan prawny Polskiego Związku Działkowców oraz stworzono warunki do dalszej jego działalności. Zjazd, nie czekając na dalsze działania organów państwa, zaakceptował przygotowany przez Krajową Radę PZD projekt uchwały Rady Ministrów o rozwoju pracowniczych ogrodów działkowych. Zwrócił się do centralnych i terenowych władz państwowych o pilne przekazanie PZD wolnych terenów pod ogrody. Uznał, że dla zabezpieczenia planu rozwoju i bieżących potrzeb istniejących już ogrodów należy egzekwować postanowienia ustawy o POD w formie zapewnienia odpowiedniej puli materiałowej w terenowych planach rozwoju ogrodnictwa działkowego.

         Na kanwie przygotowanego przez Krajową Radę PZD projektu uchwały o rozwoju pracowniczych ogrodów działkowych oraz na skutek wspólnych konsultacji i ustaleń Polskiego Związku Działkowców z Ministerstwem Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska oraz Ministerstwem Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, Rada Ministrów uchwaliła w dniu 6 marca 1982 roku dwie uchwały: nr 50 - w sprawie rozwoju ogrodnictwa działkowego do roku 1985  oraz nr 51 - w sprawie świadczeń zakładów pracy na rzecz pracowniczych ogrodów działkowych. Podjęte przez Radę Ministrów postanowienia zobowiązały wojewodów do niezwłocznego opracowania programu rozwoju ogrodnictwa działkowego w województwie do 1985 roku, który zapewni warunki dla uzyskania 31 000 ha nowych ogrodów.  Ustalono równocześnie zakres i zasady udzielania pomocy finansowej i rzeczowej ze strony budżetu państwa i zakładów pracy na rzecz pracowniczych ogrodów działkowych. Pomoc udzielana była z zakładowego funduszu socjalnego, ale niezależnie od tego przedsiębiorstwa państwowe mogły przekazywać na Fundusz Rozwoju Pracowniczych Ogrodów Działkowych również inne, wypracowane przez siebie środki.

         Mechanizm pozyskiwania gruntów od właścicieli prywatnych przedstawiał się w sposób następujący: niezbędne grunty przeznaczone pod ogrody działkowe wykupowane były przez zakłady pracy najczęściej z funduszu socjalnego lub też część funduszy na ten cel wpłacali sami zainteresowani użytkowaniem działek od prywatnych właścicieli pracownicy tych zakładów. Po wykupieniu gruntu, zakład pracy przekazywał go organom administracji terenowej, który oddawał ziemię w użytkowanie Polskiemu Związkowi Działkowców.

         W opinii terenowych organów administracji państwowej, główną przeszkodę w realizacji przyjętego na lata 1982 – 1985  programu rozwoju pracowniczych ogrodów działkowych stanowił niedobór środków finansowych na wykup gruntów od prywatnych właścicieli oraz brak wystarczających nakładów i środków finansowych na inwestycje związane z budową podstawowej infrastruktury technicznej dla przekazywanych terenów.   

         Analizując sytuację, Ministerstwo Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska dla sprawnej realizacji uchwał Rady Ministrów, w dniu 17.01.1983 r. przyjęło „Kierunki działania zmierzające do zapewnienia realizacji programu rozwoju ogrodów działkowych do 1985 r.” i skierowało je do wojewodów i  prezydentów miast, zalecając ograniczenie wykupu gruntów od osób fizycznych zaznaczając, że rozwój ten powinien być oparty przede wszystkim na gruntach z Państwowego Funduszu Ziemi.  Ponadto w budżetach terenowych nakazywano wygospodarowanie środków finansowych w celu uzupełnienia Funduszu Rozwoju Pracowniczych Ogrodów Działkowych. Zamiarem wówczas było, aby pomoc udzielana przez organy administracji państwowej, była wszechstronna, czego przejawem było zobowiązanie wojewodów, prezydentów miast  do udzielania pomocy wojewódzkim zarządom PZD w nabywaniu materiałów i urządzeń potrzebnych do budowy i remontów pracowniczych ogrodów działkowych. W ślad za przyjętymi kierunkami działań Polski Związek Działkowców zawierał porozumienia z instytucjami i zakładami pracy mające na celu zwiększenie ich udziału w zagospodarowywaniu ogrodów działkowych, który przybierał różne formy, zarówno uzyskiwania funduszy na tworzenie i zagospodarowywanie ogrodów, jak i organizowanie szkoleń i prelekcji wzbogacających wiedzę działkowców w zakresie ogrodniczym.

         Uchwałą nr 50 Rady Ministrów zobowiązano wojewodów i prezydentów miast do przekazywania gruntów pod pracownicze ogrody działkowe. Wskazana organom administracji państwowej procedura przekazywania gruntów pod ogrody teoretycznie przedstawiała się optymistycznie, jednak w większości województw regułą stało się, że ziemie przekazywane pod pracownicze ogrody działkowe były terenami zdegradowanymi, nieużytkami, wysypiskami, hałdami   pokopalnianymi, piaskami i mokradłami, a więc terenami nikomu niepotrzebnymi. Tylko dzięki determinacji i ogromnemu wysiłkowi setek tysięcy działkowców przez długie lata tereny te były przywracane przyrodzie.

         Sytuacja gospodarcza kraju spowodowała, że rósł nacisk społeczny na zwiększenie liczby działek pracowniczych. Ludzie chcieli działek, jako pewnej drogi do przetrwania kryzysu.  Związek od początku swojej działalności musiał więc sprostać ogromnemu zapotrzebowaniu na działki. Dążenie do tego celu wiodło przez liczne trudności, bowiem nigdy dotąd tak poważne obowiązki nie spoczywały na barkach społecznej organizacji działkowców. Stała się ona nie tylko organizacją społeczną, ale również inwestorem i szkołą ogrodniczą dla wielotysięcznych rzesz zubożałego społeczeństwa.     

         Na początku lat osiemdziesiątych poprzedniego stulecia w Polsce funkcjonowało 3 464 POD, w których było 614 268 działek na powierzchni 29 102 ha, a na działki oczekiwało około 700 000 rodzin.  Do 1990 roku dzięki prowadzonym przez Związek wzmożonym działaniom na szczeblach gminnym, wojewódzkim i krajowym oraz przy dużej pomocy zakładów pracy, a także administracji państwowej zapewniono w nowych ogrodach działki dla ponad 350 000 rodzin. Zgodnie z wytycznymi opracowanymi przez Związek, współpracujące z nim biura architektoniczne projektowały nowoczesne ogrody, których zagospodarowywanie odbywało się w myśl założeń przyjętych przez Krajową Radę PZD. W tym czasie nowe ogrody powstały na powierzchni bliskiej 14 000 ha. Obok tradycyjnych ogrodów w miastach zaczęto organizować również ogrody, o bardziej rekreacyjnym charakterze, na terenach podmiejskich. W dniu 31 grudnia 1990 r. w Polsce było 5 225 POD na powierzchni 43 758 ha, w których użytkowało działki 970 436 rodzin.

          Rozwój ogrodów w latach 1981 – 1985 dzięki stworzonych ku temu warunkom odbywał się na ogromną skalę, lecz nie następował równomiernie na terenie całego kraju. W niektórych województwach brakowało państwowej ziemi, w niektórych funduszy na jej wykup od osób prywatnych. Gdy w części województw potrzeby zostały zaspokojone, w innych rodziny pracownicze nie miały szansy na otrzymanie działki. Po roku 1985 zmniejszyła się skala pomocy ze strony państwa. W wielu miastach niechętne stanowisko służb planowania przestrzennego spowodowało, że ogrody, mimo postanowień ustawowych nie były umieszczane w ich planach zagospodarowania przestrzennego. Rząd nie przedstawiał już swojego stanowiska w sprawie rozwoju pracowniczych ogrodów działkowych, co w wielu rejonach kraju zostało odczytane jako wycofanie się władz z popierania ogrodnictwa działkowego. Taka właśnie interpretacja braku stanowiska rządu w dużym stopniu spowodowała brak dalszych środków finansowych na rozwój ogrodów, niskie zaawansowanie realizacji wojewódzkich programów dotyczących ogrodnictwa działkowego oraz podejmowanie prób likwidacji ogrodów działkowych w niektórych miastach.

         To nierówne zaangażowanie rządu i w konsekwencji władz terenowych w rozwój pracowniczych ogrodów działkowych w poszczególnych pięcioleciach lat 80-tych poprzedniego stulecia, nie zahamował rozwoju ogrodów, choć miał wpływ na jego wyniki w różnych częściach kraju. Związek był gotowy do działania, dysponował kadrami, dzięki którym sprostałby dwukrotnie większemu rozwojowi i zaspokojeniu wszystkich potrzeb na działki. Tym niemniej ogólny bilans był niezwykle pozytywny nie tylko dla Związku, ale i dla polskich rodzin.

         Ten niespotykany nigdy wcześniej i nigdy później rozwój ogrodów zakończył się w roku 1990, kiedy to 17 posłów z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego złożyło projekt ustawy zakładającej likwidację pracowniczych ogrodów działkowych. Tym samym rozpoczął się okres trwającej do dziś walki o zachowanie ogrodów, praw działkowców i istnienie niezależnej i samodzielnej organizacji działkowców - Polskiego Związku Działkowców.

 

 

                                                                                                        ZRS

 

Powrót