Porady ogrodnicze

Obrót materiałem nasiennym zgodnie z prawem - 27.12.2022

Obrót materiałem siewnym odbywa się na podstawie określonych przepisów, przede wszystkim zaś ustawy o nasiennictwie. W akcie tym znajdziemy niezbędne definicje oraz procedury, jakim podlega obrót materiałem siewnym. Z ustawy tej dowiadujemy się m.in., iż wszystkie oferowane w sprzedaży nasiona i sadzonki przeznaczone do sadzenia muszą posiadać tzw. paszporty. Paszport to dokument, który potwierdza, że oferowany do sprzedaży materiał został skontrolowany pod względem fitosanitarnym i wolny jest od szkodników. Paszporty wydawane są przez określone podmioty nadzorowane przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa. Aby uzyskać upoważnienie do wydawania paszportów należy zdać egzamin, który potwierdzi posiadaną w zakresie dokonywania oceny zdrowotności roślin wiedzę. Paszporty może nadać pracownik Inspektoratu lub po szkoleniu i zdaniu egzaminu paszporty może wydawać producent materiału siewnego. Podmiot wydający paszport musi być zarejestrowany w  urzędowym rejestrze podmiotów profesjonalnych.

Należy wiedzieć, że podmiot produkujący nasiona i sadzonki poddawany jest przez Inspektorat kontroli pod kątem posiadania paszportów co najmniej dwukrotnie w ciągu roku.

Co ważne – paszporty musi posiadać każdy materiał przeznaczony do wysiewu i sadzenia. Osoba wprowadzająca materiał do sprzedaży, powinna zgłosić ten fakt do Wojewódzkiego lub Powiatowego Inspektoratu Ochrony Roślin i Nasiennictwa. Osoby oferujące do sprzedaży nadwyżki nasion czy sadzonek pochodzące z ich uprawy (np. działkowcy) – robiąc to nawet w dobrej wierze, ale nie posiadając na oferowany materiał reprodukcyjny paszportów, są narażone na kary finansowe. Osoba nie posiadająca paszportów na sprzedawany materiał podlega bowiem karze grzywny. Podobnie rzecz ma się ze sprzedażą internetową roślin i nasion. Każdorazowo muszą one być zaopatrzone w paszport nawet wtedy, gdy dana osoba czy podmiot sprzedaje ich niewielkie ilości, stanowiące np. nadwyżkę tych posiadanych w domu czy na działce. Swoisty wyjątek stanowi tu wymiana roślin/nasion pomiędzy hobbystami, w tym działkowcami. W przypadku wymiany rośliny nie muszą być zaopatrzone w paszporty.

Podsumowując zatem, w rozumieniu obowiązujących przepisów prawa działkowiec, który prowadzi – choćby niewielką – sprzedaż roślin czy nasion, jest podmiotem profesjonalnym, który podlega wpisowi do rejestru przedsiębiorców. Oferowany przezeń materiał musi zostać zaopatrzony w paszporty. To samo dotyczy sprzedaży, choćby minimalnej, przez internet. Działkowiec jest z powyższych obowiązków zwolniony jedynie wówczas, gdy bezpośrednio wymienia się materiałem z innym działkowcem, który wykorzysta go na własne potrzeby.

Kolejnym problemem związanym z zagadnieniem wprowadzania materiału siewnego do obrotu jest kwestia dystrybucji nasion odmian ustalonych (nazywanych dawnymi, uprawianymi od lat). Kupując raz nasiona tych odmian, możemy co roku pobierać z nich nasiona i uprawiać sami, bez potrzeby ich kupna na nowo. Odmiennym zagadnieniem są odmiany heterozyjne (F1), które nie powtarzają określonych cech – ich nasion nie należy zbierać, lecz kupować je na nowo. Dystrybucją materiału siewnego odmian ustalonych zajmują się zwykle niewielkie, często rodzinne firmy. Aby odmiana ustalona, tak jak każda inna, została dopuszczona do sprzedaży, musi – zgodnie z wymogami ustawy – zostać zakwalifikowana do obrotu. Kwalifikacja taka wymaga wpisu do katalogu wspólnotowego, w Polsce prowadzonego przez Centralny Ośrodek Badania Roślin Uprawnych. Katalog taki to wykaz roślin rolniczych i warzywnych Unii Europejskiej, których materiał siewny jest dopuszczony do obrotu na terytorium państw członkowskich. Musi także zostać wpisana do rejestru krajowego.

By odmiana mogła zostać wpisana w rejestr, musi spełniać określone warunki, m.in. być odrębna, wyrównana i trwała, wykazuje cechy inne niż odmiany dotychczas zarejestrowane, zaś zgłaszający do rejestru odmianę musi nadać jej nazwę zgodnie z wymogami ustawy o nasiennictwie – przy czym odmianie można nadać więcej niż jedną nazwę, jeśli nazwy te są od dawna znane.

Konstrukcja definicji odmian amatorskich zawarta w Ustawie o nasiennictwie powoduje jednak, że część tych odmian niektórych roślin, np. pomidorów – nie spełnia jej wymogów. To z kolei oznacza, że nie mogą one zostać wpisane do rejestru, zostać zakwalifikowane i wpisane do katalogu wspólnotowego, a w konsekwencji – wprowadzone do sprzedaży. Problem ten, jak już wspomniano powyżej, dotyczy przede wszystkim małych firm, które zajmowały się sprzedażą odmian ustalonych.

Powyższy problem winien być przedmiotem rozmów, konsultacji i dyskusji przede wszystkim firm zajmujących się hodowlą twórczą i zachowawczą, w zakresie dystrybucji i i kwalifikacji nasion na poziomie Ministerstwa Rolnictwa oraz właściwych instytucji państwowych. Ważnym zadaniem dla nasiennictwa jest nadzór nad utrzymaniem czystości odmianowej sprzedawanych nasion, odpowiedniej siły kiełkowania i zgodności opisu cech odmiany z rzeczywistością w trakcie uprawy. Dlatego też powinny istnieć odpowiednie przepisy i struktury, które odpowiedzialne będą za organizację i nadzór nad prawidłowym cyklem produkcji twórczej czy zachowawczej oraz dystrybucją nasion poszczególnych gatunków i odmian. Należy także zwrócić w tym kontekście uwagę na problem wyradzania się odmian z upływem czasu, powodującym utratę przez rośliny wartości plonotwórczych i odpornościowych na choroby. Dlatego też właśnie część odmian z czasem powinna być wykreślana z rejestru i zamieniana na odmiany nowe, o lepszych cechach.

Wydaje się, że aktualnie ilość proponowanych w sprzedaży nasion odmian warzyw, zwłaszcza zaś pomidorów, papryki czy ogórków, jest za duża i nie posiadają one cech takich, jakie oczekują w ich uprawie działkowcy. Z punktu widzenia działkowców bowiem najważniejsze jest, by mieli oni dostęp do szerokiej gamy nasion konfekcjonowanych w małych opakowaniach, zwłaszcza drogich, heterozyjnych odmian z odpornością na szeroką gamę chorób wirusowych, przez co są mniej atakowane przez choroby i łatwiejsze w uprawie. Posiadają one dla działkowców najwyższą wartość. Szukają oni nasion odmian, których plony charakteryzują się dużymi walorami smakowymi i są odporne na choroby. Dostępność nasion o takich cechach zachęci działkowców do szerszej uprawy różnych gatunków oraz odmian i będą zadowoleni z osiąganych plonów. Hodowcy nowych odmian powinni więc zwracać na to uwagę.

Co należy brać pod uwagę kupując nasiona warzyw czy kwiatów.

Przed zakupem dobrze jest wcześniej zorientować się, jakich gatunków i odmian nasiona są nam potrzebne i w jakich ilościach – normy wysiewu - wysadzenia określonych roślin na m² są często  publikowane w działkowcu. Nie warto kupować nasion na zapas.

Zakupu należy dokonywać w sklepach ogrodniczych lub marketach ogrodniczych. Nasiona sprzedawane na targu lub bazarze na straganach, stolikach - poprzez wystawienie ich opakowań na różne warunki atmosferyczne, znacznie tracą na wartości. Nie polecam też zakupu nasion w w marketach czy galeriach, które mają tylko stoisko czy regał z nasionami. Są tam nasiona dopuszczone do obrotu, ale gorszej jakości i w małym asortymencie odmian.

W trakcie zakupu zwracany uwagę na dane o terminie ważności nasion.

W sprzedaży są nasiona odmian ustalonych (powtarzają swoje cechy po zebraniu z nich nasion i powtórnym ich wysiewie), heterozyjnych oraz odmian amatorskich, które nie są uprawiane na dużą produkcyjną skalę.

Polecam kupowanie nasion odmian heterozyjnych – przy nazwie odmiany litera F 1 - odznaczają się one wyższą plennością,  wyrównaną jakością plonu, a także zawierają genetyczną odporność na niektóre choroby. Cechy te posiadają w pierwszym pokoleniu. Nie należy zbierać z nich nasion i wysiewać ich powtórnie, ponieważ nie powtórzą tych właściwości.

Warto po zakupie nasion zachować paragon, a po wysiewie opakowanie, aby w razie niezgodności w trakcie uprawy z tym co było w opisie na torebce, mieć dowód do reklamacji.

 

mgr inż. Edward Galus

Prezes OZ Świętokrzyskiego PZD

Powrót